Page 912 - Vahid Rzayev

910

Xıdır, “papucunun tayı”...
Hər il, bu günlərdə, bu ərəfələrdə, yə'ni ki, bu Fevral (indiki təqvimlə), ayında, Xıdır
bayramı olardı.

Xıdır bayramı, elə indi də, var!
Amma, həmin Xıdır bayramını, Fevral ayında yad edilməsinin, öz yadda qalan,
mahiyyət halı var.

Həmin, bu ərəfədə, yad edilən həmin Xıdır bayramının, Azərbaycan ərazisində
keçirilməsi, çox - çox qədimdən, gəlib bizə çatan çox mühüm olan bir, bayramdır.

Xıdır - Xızır bayramı, Çillə bayramları ilə əlaqədar keçirilən, yad edilən, bir bayram
olmaqla, daha soyuq havaların keçib getməsi, havanın, torpağın daha tədricən
istinməyə başlayan ərəfəsi kimi yad edilərək, həmin gün, dənli bitki toxumlarını,
saclarda, ocaq üstündə, qızardaraq, şənliklər, şadyanalıqlar keçirilərdi.
Həmin bayramın mə'nası ondan ibarət olurdu ki, torpaq daha tez istinsin, bütün dənli
bitkilərin toxumlarını, dənələrini, çərdəklərini, şərti olaraq, saclarda, istidərək,
qovuraraq, bu hal, o mə'nanı kəsb edərdi ki, bütün dənli bitkilərin toxumlarını tez
istinsin, tez cücərsin, bolluq olsun.

Həmin, bayram günü ərəfəsində, şadyanalıqla belə bir sözlər deyilərdi,
“Xıdıra - Xıdır deyərlər,

Xıdıra, çıraq qoyarlar,
Mən, Xıdırın nəyiyəm,

Papucunun, tayıyam”.

Deyilən bu mətn uzundur, amma yadda çox qalan, bir bənd, budur.
Bu bayramın keçirilməsi, Naxçıvanda kiçikli - böyüklü, bütün əhalinin, yad etdiyi
bayramlardan, əziz olan bayramlardan biri də, Xıdıra - Xıdır, bayramıdır.

Bayramla yanaşı, yuxarıda qeyd edilən mətn tərkibində bir, “Çıraq”, bir də, “Papuc”,
kəlməsi çox maraqlı olan bir ifadədir.
“Çıraq”, mə'lumdur ki, gecəyə, qaranlığa işıq salmaq üçün istifadə olunurdu.

Amma ki, bu “Papuc”, yə'ni ki, ayağa geymək üçün istifadə olunan, ayaq geyiminin,
yə'ni, bir tayının, yad edilməsinin, burada nə anlam daşıdığı, çox maraqlıdır.
Deməli, ən qədim ayaq geyiminin, bir adı, Papuc olub.

Sonrakı bir adı da, “Çarıq”, olub.

“Ayaqqabı” kəlməsi, yəqindir ki, yaxınlarda, bu yaxın keçmişdə, belə adlanmağa
başlayıb.
Amma ki, yuxarıdakı mətndə, “papuc”, deyilir.