Page 96 - Vahid Rzayev

94

İnsanların xilası, qara, qalın buludlar arasında günəşə, O İşığa idi.
Amma qara buludlardan dayanmayan, aramsız yağan yağış və su dalğaları arasında
İşığın olmaması daha da qorxulu vahiməli idi. Bu “son gün, son gecə” – yə
bənzəyirdi.
Tufan, yağış tədricən sakitləşməyə başladığca səmanın işıqlanması, buludların
çəkilməsi, günəş işığının görünməsi böyük xilas ümidi gətirdi.

Sonrakı mərhələlərdə xilas olmuş o əhali daşğın vaxtı öz haray və səslərini yad edərək
günəşi tufanın dayanmasına yaddaş edərək, İşığın görünməsindən başlanmasını
şadlıqla, rəqslə yad edərək insanların xilası simvolu günəşi bildilər.
(K.Brüllovun “Pompeyin son gecəsi” rəsm tablosunda insanın nə qədər ümidsizlik
içərisində olduğu təsvir olunub)

Həzrəti Nuh ailəsi ilə yanaşı xilas olan o insanlar yaddaşlarında daha dərin bir iz
qoyan İşıq çağırışı, günəş işığının çağırışı və o çağırışdan, o ərazidən xilas olmaları
mühim bir hadisəyə çevrildi.

Sonrakı mərhələlərdə İşığı başlanğıc və xilas, Tanrı hifz edici, xilas edici kimi
yaddaşlarda daha dərin kök saldı.
Həzrəti Nuh ailəsi və o dövr insanlar o ərazini, o coğrafiyanı, o xalqı, dili, o dövrü, o
milliyəti, o adətləri bəyan etməklə yanaşı ( dominant) aparıcı bir funksiya daşımaqla
xilas olmuş, o insanları Kainata, elmlərə çağırmaqla bir daha “insanlar Kainatın və
Yaranışın bir parçası olduğunu” və ayrılmaz olduğunu bəyanlaşdırdı.
Həzrəti Nuh ailəsi və o dövr insanları tufan mərhələsində Gəmi – qaya və Ağrı – dağ
arasında xilas ola bildilər. Tufana qədər o ərazinin coğrafi adlığı mövcud idi. Sonrakı
tarixi mərhələlərdə bu ərazi Həzrəti Nuhun adı ilə bağlı olan bir çox yeni ad
daşıyıcısına çevrildi.

Sonrakı mərhələlərdə o xilas anını, ümid anını günəş işığı ilə başlanmasını
yaddaşlarda və günəşə təşəkkürlülük rəmzi olan dinamik rəqslə ifadə etməyə
başladılar.
Gündüz vaxtları o iştirakçılar yarım dairədə üzü günəşə doğru dayanaraq, barmaq –
barmaqdan tutaraq ritmik rəqslə şadyanalıqla o hərəkət dinamikalarını içra etməyə
başladılar.
Yarım dairədə dayanmaq ona işarə idi ki, o rəqs iştirakcıları günəş işığına və onunla
üz – üzə dayana bilsinlər. Gecə vaxtı isə günəşin simvolu olan işığa yalov, halov, alov
kimi ad verib yaddaş daşıyıcısına gətirdilər.

Çox – çox sonrakı tarixi mərhələlərdə o icranı Yallı kimi adlandırmağa başladılar.
Yallı Həzrəti Nuh dövrü tufanından sonrakı mərhələlərdə ilk şadlıq dinamik rəqsi
kimi, Gəmi – qaya, Ağrı – dağ, arasında Nuhaşan (Nuraşan) o əraziyə məxsusdur.
Yallı janr kimi Naxçıvan ərazisinə kənardan gəlməyib. Yallı tutmaq, o tarixi
hadisənin bir xilas, bir sevinc icrasıdır, onun tarixi çox – çox qədimdir.