Page 651 - Vahid Rzayev

649

Yer kürəsinə Günəş olmasa, işıq olmaz. İşıq olmasa, isti olmaz. İsti olmasa, hərəkət
olmaz əkin olmaz, biçin olmaz və nəticələr olmaz. İnsan, canlı törəməz. O dövr
insanların xilasına səbəblərdən biri də bunlar idi.
Urfani yallı rəqsi Ur – mi ( uç səmt) ur – va ( o lavaş yapılanda, oxlovla xamır
arasında sərf olunan un miqdarıdır). O urfa, bir – birliyə yığma funksiyası
daşıyıcısıdır.
Yallıda urfanı ərazi və birlik anlayışı daşıyıcısı olmaqla, şadlıq daşıyıcısıdır.
Bütün yuxarıda deyilənlər ustad tarzən Əkrəm Məmmədlinin oğlu Kə`nan Məmmədli
ilə birlikdə yallılarımızı toplamağı və onları nota salması, nota gətirməsi çox böyük
bir tarixi hadisədir.

Naxçıvan ərazisinin özü maraqlı bir ərazidir.
Naxçıvan ərazisində çox maraq doğuran təbii göl var.

O göl, Naxçıvan şəhərindən 80 km məsafədə Şimali – Şərq istiqamətdə, Kiçik Qafqaz
sıra dağlarının Zəngəzur dağ silsiləsində Şahbuz ərazisində Batabat yaylağındadır.
Yaylaqda, Zor – bulaq yaxınlığında göl yerləşir.

Zor bulağın suyu o gölə axmır.
Maraqlı cəhət bundan ibarətdir ki, Zor – bulaq yaxınlığında yerləşən (orta su tutumlu)
təbii göl, oval (ellepsoid) tiplidir.

Oval tipli o göl günəşin çıxma və batma vaxtının tam göstəricisi modelidir.
Göl daxilində həmişə hərəkət edən ada, yerin günəş ətrafında hərəkət vaxtını bildirir.

Göl daxilində hərəkət edən ( o ada oval tiplidir) ada, Cənubdan, Şimala ovalın
uzununa tən bölən xətt üzrə hərəkət edir. Göl quruluşu, Cənubla, Şimalı göstərir.
Sübh günəşi Uş ərəfəsində, ada gölün cənub sahilində dayanır.

Gün çıxdıqdan sonra, gün ərzində o ada Cənub sahilindən, Şimal sahilinə tərəf düz
xəttlə hərəkət alır.

Çox maraqlı hal, günəşin çıxma anından, günəşin qüruba çatdığı vaxtda ada Şimal
sahilə çatır.
Günəşin gün ərazində qət etdiyi məsafəni hərəkətdə olan ada şimal sahildə
tamamlayır.
Gün batmağına baxmayaraq gecə boyu o ada cənub sahilə doğru dayanmadan hərəkət
edərək sübh günəşini gölün cənub sahilində qarşılayır.

Yəni gün o biri yarım kürəyə keçməyinə baxmayaraq ada o günəş hərəkətini sinxron
müşayət edir.

Bu hərəkətlə göl daxilində o ada, heç vaxt hərəkət sür`ətini dəyişmir gün işığının
(hava buludlu olsa da, qış fəsli olsa da) yer kürəsinə düşməsini və yer kürəsinin günəş
ətrafında bucaqda yer dəyişməsini karıxmadan “qeyd” edir.