Page 824 - Vahid Rzayev

822

Əgər ilkdən, o dövr insanlar, Kainat və Astronomiya elminə, vaqif olmasa idilər, belə
bir musiqi alətində, İşıq ardıcıllığını, bir musiqi alətinə, sığışdıra bilməzdilər.
Əvvəlcə, Günəşdə gedən ardıcıllıqları, onun hərəkət trayektoriyalarını, dədiq
müşahidə edərək, Günəş təqvimi, tərtib edilmişdir.
Günəş təqviminin, tərənnümünü isə, simli musiqi aləti olan Tarda, cəm olunmuşdur.

İlkdən, Azərbaycan ərazisində, Zər - Azərlər, Yer kürəsinin, Günəş ətrafında, tam
hərəkətini, fəsillərin ardıcıllıqlarını, çox dəqiqliklə, hesablayırdılar.
Belə bir, ardıcıl hesabatları, müşahidə etdiklərindən, hər bir tikili, hər bir arxitektura,
Günəş mə'bədi, Qız Qalası, elm şəhəri “İçəri şəhər”, Möminə Xatun türbəsi, hər bir
mə'bəd, hər bir imarət, işıq hesabatlara uyğun olaraq, İnşa edilirdi.

Qaldı ki, simli musiqi aləti, Tar konstruksiyasına, həmin Günəş, İşıq hesabatı, bu
alətdə, hələ də, özünü qoruyub saxlamaqda, sirli olaraq, özünün səs ahəngində, İşıq
ardıcıllığında, qorumaqdadır.

Tar, alətinin küpü, (küp, küpə, tutum), adətən, Tut ağıcından, Qoz ağacından,
düzəldilərək, o, iki bölmədən ibarət olub, Günəş hərəkətini, təmsil edir.
Birinci bölmə, (tar küpündə), Günəşin, Şərqdən çıxması formasını, təmsil edərək,
ikinci kiçik küp, Günəşin Zenitdən keçən məqamını, birdirərək, Qərbə tərəf,
hərəkətinin işarəsini, formasını, trayektoriyasını, bildirir.

Tar musiqi alətinin qolu, 22 - pərdədən, ibarətdir.
Tar musiqi alətinin özü də, Günəş hesabatını təmsil edir.

Günəş təqvimində, hesabatlar bir - birini tamamlayır.
Həmin hesabatlar, simli musiqi aləti Tarda özünü, bir daha təstiq edir.

Tarın 11 - simi, tar qolunda, 22 - pərdə olmaqla, (11 + 22=33), cəmində, toplumda, 33
- hesabatını, verir.

Bu isə, bir Qərinənin hesabatını, yə'ni bir qərinə, 33 - İldən, tam olmaqla,
tərənnüm edir.
Tar başlığında, 9 - aşıq, 11 - simi, tarım vəziyyətini saxlamaqla, yenə də, Günəş
təqviminin hesabatına, çox uyğundur.

Musiqi alətininin başlığı, armud ağacından olan, 9 - “aşıq”, onlara, o, “aşıqlara”,
bərkidilən və onların vasitəsi ilə, tarım dartılan, sim, simlər, Günəş tsikillərini, İşığı,
təmsil edər.
Bunların hamısı, yenə də, Günəş təqviminə sığan hesabata, çox uyğunlaşdırılmışdır.

Qəribə bir hal da, ondan ibarətdir ki, muğamlarımız və ritmik, instrumental
muğamlarımız, triodan, (üçlük), yə'ni, üç musiqi alətinin birliyindən, ibarət olaraq, ifa