Page 755 - Vahid Rzayev

753

İlk, xalça toxumaq, ilmələmək üslubunu, Qəmiş lifləri vasitəsi ilə, toxuyublar, toxuya
biliblər!
Sonralar isə, həmin Qəmiş liflərini, daha da, yumşaq, zərif etmək üçün, yundan iplər
əlavə edərək, daha da, zərif parlaq olması üçün isə, İpək lifləri əlavə edib, ilk zərif
iplər alaraq, əldə edərək, xalları - xallara, ilməliyərək, qaya üstü yazıları, işarələri,
yumşaq olan, parça tipində, qatlanan, rahatçılıqla gəzdirilə bilən, bu hala qədər gətirə,
biliblər!
Min illər keçməyinə baxmayaraq, ilkin Xalça toxuma üslubu, bu günə qədər davam
edərək, toxuculuq sənayesi, həmin ilkin xalça toxuma metodu ilə, liflərin düzünə və
liflərin eninə quruluşu ilə, parçalar toxunur!
Yə'ni, “utka” və “paunson”, hələ də, o, ilkin üslubla, toxunmaqdadırlar!

İlk xalçalar, Azərbaycan ərazisindən, Azərlərdən Yer üzünə gətirilmə səbəblərindən
biri, ilkin yazı mədəniyyəti olan, Qaya üstü təsvirlərin, davamı kimi, ardıcıllığı kimi,
ortaya çıxıb!
Çünki, Gəmi Qayada, Qobustanda, Azıx mağarasında, daş üstü təsvirlərin başlıca
qayəsi, Qoç, Buğa, ilkin İnsan siluyetləri, müxtəlif yazı mədəniyyəti, müxtəlif
simvollar, Svastika, Spiral, müxtəlif həndəsi formalar və s. təsvir olunublar!

Bu təsvirlərin hamısı, həm Yer üzünü əhatə edən, Bürclər ərəfəsini, Maqik qüvvəyə
malik olan, bir çox “həndəsi formaları”, Kainat mexanikasını, Astronomiyanı, əhatə
edirdi!
Xalçalara köçürülən, həmin işarələr, tətbiqi-təsviri sənət əsər kimi, yaşayış
sahələrində, divar üstünə asmaq, şərti ilə toxynurdu!

Onların üzərində olan o, Kainat mexanikasını, Astronomiyanı, ayaq altına salmaq,
məqsədə üyğun sayılmırdı!
Ayaq altına, ev şəraitində, həsir, onunun üstündən, palaz, kilim sərilərdi!

Amma, Kilim, Palazlar da, adətən düz xətli formalarda, zolaqlı xətlərlə toxunardı ki,
yaşayış sahəsinə, evə, həyətə, ailələrə, Yollar “açılsın”, yollar uzansın, evə uğurlar
gəlsin, çatsın!

Xalçalar isə, xüsusi tərtibatlarla, xüsusi ölçülərə uyğun, xüsusi ornament və xüsusi,
həndəsi quruluşlarla, tərtibat verilirdi!
O, tərtibatçılar, kor - koranə olaraq, heç bir tərtibat vermirdilər!

Hər bir yaşayış evində, orta ölçü xalçalara, mə'na, mahiyyət, köçürülürdü ki, hər bir
xalçaya, baxan başqa adam, ailə üzvü olmayan, kənardan gələn qonaq, bu Xalça
tərtibatında, bu ailəyə hansı talismanın, uyğun olduğu bəlli olurdu!
Qaya üstü təsvirləri, tədqiq edənlər, belə bir qənaətə gəlirlər ki, həmin qaya üstü
təsvirləri, çobanlar o daşlara həkk edərək, maldarlıqla məşqul olduqlarını demək