Page 501 - Vahid Rzayev

499

“Çarx” ifadəsi, rəqəm ifadəsinə keçməklə, “Çar”, Dörd ardıcıllıqda, yə'ni, “Çar”,
öncül, başlanğıc ardıcıllığına sığar, bir - birini, tamamlayan anlayış olduğundan,
“çar”, hərəkətdə olub, hərəkət vericinin, ardıcıl, bir - birini, əvəz etməsi kimi,
müşahidə edildiyindən, onu, rəqəm halına bölüb, rəqəm halında, o, dördün, o, dörd
ünsürün, dörd fəslin, dörd səmtin, dörd cəhətin, dörd çarşənbənin və s. biridir,
ifadəsidir.
“Çar”, mə'lumdir ki, dörd içərisində, dörddür.
İ. Nəsimi deyir ki, “Üzün ənbəridir”, yə'ni ki, gözəllik içərisində, əlavə bir gözəllikdir.

Əgər, “çarşənbəni”, rəqəmlər dili ilə, oxusaq, “çar”, dördün ifadəsidirsə, “ş - ənbə”
isə, bir gözəllik, bizi daha yeni günlərə, istilərə, rahatçılıqlara aparar, anlamı,
daşıyırdı.
Azərbaycan ərazisində, Azərlərdən, babalarımızdan bizə qalan miras payını, rəqəmlər
dili ilə, ifadə etsək, “dörd”, baş verən ardıcıllıq, “yeddi”, gün tamamında, bir - birini,
bu ərazidən tamamlayar ki, dörd ünsür deyilən halın, başlanğıc halı da, dörd
içərisində, dördə sığacaq çarşəmbədən birincisi, İşıqla, (nə İşıqsız başlayar ki, nə
İşıqsız, törəyər ki? O böyük partlayış da, İşıqdan tərədi, başladı ki).
İkincisi, Su ilə, (nə susuz, pərvəriş tapar ki, su olmasa olmaz, su olmasa, molekul
olmaz, molekul olmasa, hava, oksigen, kislorod, külək, tufan, olmaz),
Babalarımız da, Suyun öz varlıq halını da, ikiyə bölərək, belə izah edərdilər ki, soyuq
qış fəslində, havada, suyun, nəmin qədəri (molekulyar), azalar ki, hava qatı, torpaq da,
nisbi nəmin azlığından, soyuyur, şaxtalar düşür.

Həmin proses eyniliklə, yay mövsümündə də, təkrarlanır.

Yay mövsümündə də, indiki təqvim adlığı ilə, iyun -avqust ayında, hava qatında, bir
yarımkürədə, su, nəm qədəri, kəskin azalmaqla, havanın çox isti keçməsi ilə, bostan -
tərəvəz məhsullarının, yetişməsinə, ən vacib bir amildir.
Üçüncüsü, külək ilə.

Bu ərəfədə, fevral ayının ikinci yarısından başlayan, küləklər, bizim ərazimizə, qış
mövsümündə, çökmüş soyuq hava kütləsini, güclü küləklə müşahidə edilməsi, soyuq
hava kütləsini sıxmaqla, onun yerini, həlim, rəvan, isti hava kütləsi ilə,
zənginləşdirilməsindən, ibarətdir.

Dördüncü çarşənbə, daha havanın, torpaq qatının, tədricən istinməsini, yazın - baharın
müjdəçisi kimi bayram, edilir.
Bunların hər biri, Qoç bürcündən başlayır, Buğa bürcündə, güclənir.

Hər bir çarşənbə, babalarımızdan qalma, İşıqla, İsti ilə, Su ilə, yad edilməsi, o, İşığın
yerdə oxşarını, ocaqlar, tonqallar yandırmaqla, hər həftənin, ardıcıl düzülüş davamı
ilə, bizləri, yaza, yaya, istiyə aparır, anlamı ilə, tonqallar, İşığın prototipi, üzərindən
atılaraq, yə'ni ki, bir haldan, başqa bir hala keçməklə, bir tərəfdən, başqa bir tərəfə