Category: Arxeologiya

Azərbaycan dilinin, ədəbiyyatının, mədəniyyətinın öyrənilməsində yeni elmi mərhələdir Mərhum araşdırmaçı Əjdər Fərzəlinin (1937-2011) yaradıcılığı bundan sonrakı onillərdə də aktual olacaq. Professor Qara Məşədiyevin alimin yaradıcılığı haqqında qənaətləri maraq doğurur: “Onun saysız araşdırmalar və tarixi müqayisəli təhlillər əsasında aşkar etdiyi, gəldiyi nəticələr elm, xalqımızın qədim və zəngin mədəniyyətinin əl çatmayan  qatlarının aşkarlanması üçün çox gərəklidir. Bunu müəllifin 40 ildə çap etdirdiyi […]

Mərhum alim Əjdər Fərzəlinin “ Nuh gəmisi, Gəmiqaya-Qobustan əlifbası” adlı əsərində  maraqlı və çox aktual olan bir çox məsələlərə toxunmuşdur. Dünya tarix və dilçilik, həmçinin epiqrafiya elmində  yazının yaranma tarixi haqqında XX əsrdə qəbul edilmiş konsepsiyaya görə  bəşəriyyətin səsli işarəyə keçidi fonoqrafik yazı olaraq, son hədd hesab edilir. Bu  yazı növünə keçidə qədər bütün insanlıq 3 böyük  dövrdən-piktoqrafik, ideoqrafik və […]

“Xülasə” Bu günlərdə Azərbaycanın görkəmli alimi Əjdər Fərzəlinin (1937-2011) “Ноев Ковчег и Гямигая-Гобустанский алфавит” əsəri yenidən işıq üzü görüb Xatırladaq ki, məşhur dilçi Naxçıvan qayalarında, Bakı yaxınlığında Qobustanda, digər arxeoloji abidələrdə və Azərbaycan xalçalarında ilk dəfə olaraq qədim Azərbaycan Əlifbasını kəşf edib. Həmçinin Nuh Gəmisinin Gəmiqaya və Qobustandakı təsvirləri də tarixdə ilk dəfə müəllif tərəfindən aşkarlanıb. Kitab Azərbaycan Respublikasının Prezidenti […]

Hərf səsin qrafik işarəsidir. Gəmiqaya-Qobustan əlifbasında sağır nun belə işarələr sırasında xüsusi yer tutur. Bu işarə Orxon-Yeniseydə və Şumerli türkdə də işlənib. Tədqiqat göstərir ki, əlifbamızın kiril mərhələsindəki N (N) sağır nun işarəsinin güzgü üsulundan istifadə edilməklə yaranmışdır. Başqa əlifbalarda da həmin “bütöv” sağır nundan – N hərfindən istifadə olunmuşdur. Sağır nun ərəb  əlifbasında “nuni-səqir” adı ilə, həm də dörd […]

Ərəb əlifbası qədim Azərbaycan əlifbasından törəmə olmaqla, tamam yad bir dilin fonetikaslna əsaslandığına və bir sıra ciddi çətinliklərinə görə, Azərbaycan xalqı üçün qəbul edilməz olmuşdur. Mütəxəsislərin də etiraf etdikləri kimi, bu əlifba VIII_IX əsrlərdə Azərbaycan xalqının kütləvi savadsızlığının bünövrəsini qoymuşdur. Bu əlifbanı yalnız tək-tək adamlar çox çətinliklə mənimsəyə bilmişlər. İlk vaxtlar ərəb əlifbası ilə yalnız ərəb sözləri və mətnləti yazılmışdır.  […]

Son illərdə apardığım tədqiqatlar nəticəsində mənə aydın olmuşdur ki, Azərbaycan – dünyada ən qədim və ən mükəmməl əlifbanın vətəni, Azərbaycan – türk xalqı o əlifbanın yaradıcısıdır. Söhbət Gəmiqaya – Qobustan əlifbasından gedir. Mən bu əlifbanı Gəmiqaya və Qobustan abidələrini, həmin abidələr haqqında tədqiqat əsərlərini nəzərdən keçirərkən aşkar etmişəm.    Qobustan abidələri haqqında ilk dəfə 1924 – cü ildə xəbər verilmişdir (1), […]

Fikrimcə, Orxon-Yenisey və Gəmiqaya-Qobustan əlifbaları bir-birinin ardınca gəlir, lakin müstəqilliyi ilə fərqlənir. Onlar qohum oğuz-türk əlifbalarıdır.      Orxon-Yenisey əlifbası işarələrin sayına görə Gəmiqaya-Qobustan əlifbası ilə müqayisədə “kasıb” görünür. Bu oğuz- türk əlifbası və ondakı işarələrin miqdarı barədə qəti mülahizə yürütmək mümkün deyil. Düşünürəm ki, hər iki oğuz-türk əlifbası son dərəcə qədim tarixə malikdir. Avrasiya məkanında Orxon-Yenisey əlifbası şərq, Gəmiqaya-Qobustan əlifbası […]

Gəmiqaya abidələri Naxçıvanın tunc dövrü mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir.Abidə Ordubad rayonunun Nəsirvaz kəndinin yaxınlığında yerləşir. Qayaüstü təsvirlər başlıca olaraq Qaranquş yaylağında toplansa  da,bu tip təsvirlərə Qapıcıq zirvəsindən başlayaraq Nəbi yurdu və Camışölən yaylağınadək geniş bir ərazidə rast gəlmək mümkündür. Əsasən su qaynaqları ətrafında toplanan qaya təsvirləri qədim insanların təsərrüfatı və mənəvi mədəniyyətini öyrənmək üçün dəyərli mənbədir.Gəmiqaya təsvirlərini stilistik xüsusiyyətinə görə iki […]

…Gəmiqaya qayaüstü rəsmləri qədim Naxçıvanın tunc və ilk dəmir dövrü əhalisinin bədii təfəkkürünü, estetik baxışlarını və dini-ideoloji təsəvvürlərini əks etdirən qiymətli tarixi mənbələrdir. Qədim Naxçıvanda miladdan əvvəl IV-I minilliklərdə incəsənətin əsas növlərindən biri sayılan təsviri sənət geniş inkişaf tapmış, qayaların, bədii keramikanın və tunc məmulatların, eləcə də müxtəlif minerallardan hazırlanan bəzək əşyalarının üzərində həyatla bağlı olan, real və simvolik məna […]

    “Gəmiqaya-Qobustan rəsmlərində yazı elementlerinin olduğu dəfələrlə etiraf edilmişdir. Tanınmış tədqiqatçı Əjdər Fərzəli bu istiqamətdə uzun illər axtarışlar aparmış və həmin elementlərdən Gəmiqaya-Qobustan əlifbası tərtib etməyə müvəffəq olmuşdur. Əjdər Fərzəlinin formalaşdırdığı Gəmiqaya-Qobustan əlifbası, bu əlifbanın vahid mədəniyyətə dair materiallar əsasında təkmilləşdirilməsinin əməli ifadəsi kimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.”      Əjdər Fərzəlinin fıkrincə, “Gəmiqaya-Qobustan əlifbası Azərbaycan xalqının zəngin mədəni keçmişinin parlaq […]