Page 341 - Vahid Rzayev

339

Çox sonralar, Gil üzərində, (hələ kağız kəşf olunmamışdı), həmin işarə-simvollardan
istifadə etməklə, ilk yazı mətnləri, meydana çıxa bildi!
Orta yaxın məsafələrə, Marafonçular (Qaçarlar), xəbər, sifariş çatdıra bilirdilər, çox
uzaq məsafələrə isə, Çapar-Qasidlər, xəbər aparıb, çatdırırdılar!

Çapar-Qasidlər, başqa məntəqəyə çatdıqda, onları yubatmadan, başqa At, əvəz
verməklə, yollarından saxlamırdılar.
Həmin, “Qasid atları”, xüsysi Cins atlardan olurdu ki, onlar da, marafonçular kimi,
sür'ətli olmaqla, yola da, məsafələrə də, dözümlü olurdular!

Çapar-Qasidlər artdıqca, şifahi xəbər aparan, Marafonçuların sayı tədricən, azalmağa
başladı!
Çox sonralar isə, Çapar-Qasidlər, Dövlətlər arası, mühüm vacub xəbərləri, kağız
papiruslarda yazılmış, mətnləri yubanmadan, yubatmadan çatdırırdılar!

O, Çapar-Qasidlərlə yanaşı, ilk Arabalar (karetalar), kağız məktublar daşıya bilirdilər!
Göndərilən yazı-məktublar, çox saylı, kisələrlə daşınırdı!

Məktubları daşıyan arabaların sayı, artdıqca, məntəqələr arası, Poçt idarələri də,
artırdı!
İnsanlar arasında isə, biri-birinə xəbər göndərmək, və xəbər gözləmək marağı, çox
artdığından, tədricən araya, Poçt mərkəzləri çıxmaqla, daha Marafonçular, sonralar
tədricən, Çapar-Qasidlərə tələblər azalmaqla, onların işini daha Poçt şö'bələri yerinə
yetirməyə başlayırdı!
Amma ki, ilk Elektrik Cərəyanı kəşf edildikdən sonra ( Edison, Tesla), ilk Teleqraf
rabitə meydana çıxdı!

Teleqraf-rabitə kod yazıları keçən əsrin əvvəlində, Amerikalı ixtiraçı, rəssam olan,
Samuel Morzenin tərtib etdiyi, Teleqraf-Əlifba Kod kəşfi ilə, o, Teleqraf rabitəyə,
Morze əlifbası, rabitəsi adı verildi.
Bunlara baxmayaraq ki, daha tez rabitə əlaqəsinə “Teleqramma” da, gəldi, o, da bir
rabitə vasitəsi oldu, bununla insanlar arasında, məktub yazışmaları, bitib, tükənmədi!

Bu keçən, tarixi mərhələlərdə, xəbər çatdırmaq, xəbər almaq, Marafinçular və Çapar-
Qasidlərlə başlamışdısa da, onlar tarix yaddaşında qaldı!

Keçən əsrin ortalarından sonra, tədricən daha bir Rabitə vasitəsi, “İnternet şəbəkə”,
meydana çıxdı!
Bu sür'ətli, İnternet rabitə də, çox geniş yayılıb, istifadə olunsa da, yenə də, ilk
insanlar arasında, xəbərləşməyi, məktublaşmanın qabağını bu da, ala bilmədi!

Çünki, o, İnsanın, ilk İnsanın Yer üzündə kəşf etdiyi, yazı işarələr, ilk yazı
nümunələri, ilk yazı mədəniyyətinin qarşısını ala biləcək, başqa bir üslub yoxdur hələ!

Maraqlı insandır, maraqlanan insandır, xəbər bilib, xəbər gözləyən insandır!