Page 589 - Vahid Rzayev
P. 589
587
Bu mə'nada, bir çox “nağıllarımız”, əslində, Mə'na, Məntiq daşıyıcıları idilər ki, min
illərlə, törəmədən-törəməyə, nəsildən-nəsilə, ərəfədən-ərəfəyə, dövrdən-dövrə qədər,
gəlib çıxı, biliblər!
Bu “nağıllar”, unudulmurdu, ona görə ki, bir çox nağıllarımızın mahiyyəti, İşıq
anlayışlı, idilər ki, İşıqla bağlı olan, mə'na mahiyyətlərində, idilər!
Məlik Məmməd “nağılını”, təhlil edərkən, bir çox, gizli, üstü örtülü, düşünüb-
düşünməyə, hesablanmış, məqamlar aydınlaşır!
Məlik Məmməd nağılında deyilir ki, “Məlik Məmməd, Qaranlıq dünyadan, İşıqlı
dünyaya, çıxmaq üçün, Simurq quşu ilə (Simuq quşu, İşıq saçan, İşıqlı quş mə'nasında
ifadə olunur. Qərbdə isə, xöşbəxtlik, Feniks quşu kimi, onların nağıl janrında bir
personaj kimi istifadə, olunur), “yer altı Aləmdən, uçdu”, deyərək, nağılda deyilir ki,
“uçarkən yolda, “Qa - desə, Qa, verərsən”, “Qu - desən, Qu, verərsən!” - deyilir.
Məlik Məmməd, Simurq quşu ilə, İşıqlı Dünyaya çıxdı”.
Nağılın, öz Mahiyyəti, İşıq anlamında, cəm olunubdur!
O, dövr, çox qədim dövr üçün, bir Hecada olan, “Qu”, İşıq anlamı daşıyırdı!
“Qa” isə, qida mə'nasını kəsb edirdi!
Necə ki, Qa-Qa (şirniyat), Qa-tıq (Qa - ağ olan, qida), və s.
“Qu” isə, İşıq olan, İşıq saçan, dairəvi olan, “Qun”, - (Gün kimi), ifadə olunurdu.
“Qu-yu”, sözü də, torpaq səthindən, dairəvi olaraq, torpaq dərinliyinə, Su üçün
qazılan, Suya çatan, o, Sudan istifadə etmək üçün, o konstruksiyaya da, “Qu-yu”
deyilirdi, indiki dövrün özündə də, həmin mühəndis qurğusuna, “Quyu”, deyirik!
Bir mə'nada isə, “yu”, təmizlik, yumaq, çirkdən, azad etmək, təmizləmək və
təmizlənmək, Saflaşdırmaq, Saf olan, Ləkə götürməyən, anlamında ifadə olunurdu!
Saf-Suf, “Sufi” də, İşıq, Günəş qədər Parlaq, Pakdır, Təmizdir, Ləkə Götürməyən,
mə'na anlamını, daşıyırdı!
Bu anlamda, Azərbaycan ərazisində, ilk çağlardan olaraq, Saf - Suf (i)lar, Kahinlər,
İşıq daşıyıcıları, Zahidlər, Öncüllər kimi, tanınırdılar!
Amma ki, o qədim dövür, “Qo” - da, İşıqlı düşüncə, Saf düşünmək, kimi ifadə
olunaraq, “Qor” isə, gözlə görmək mümkün olan, Yanmaqda olan, İşıq saçan
tonqaldan, ocaqdan, atılan, od Qığılcımına sıçrayan, köz Qığılcımlarına, “Qor” - İşıq
kimi, deyilirdi!
Yə'ni ki, İşıq saçan bir Varlıq, bir Vücut anlamı kimi, xarakterizə olunurdu!
Bir mə'nada isə, “Qor” - onun qarşısında, maniyə olmayan, sərbəst olan, vaxtında
qərar qəbul edə bilən, kimi də, dərk edilirdi!
