Ҝәмигаја вә тарихимиз һаггында

Ҝәмигайа, билдийимиз кими, һәм тәбиәтин бөйүк бир абидәсидир, ейни заманда инсан йарадыҹылығынын абидәсидир. Бу абидә Азәрбайҹанындыр. Азәрбайҹанын тарихини әкс етдирән абидәдир… Нахчыван Азәрбайҹанын айрылмаз бир һиссәсидир, ҝөзәл бир дийардыр вә Азәрбайҹан әразиси дә ән гәдим инсан мәскәнләриндән биридир… Нахчыванын ҝөзәл тәбии абидәләри вар. Ҝәмигайа дүнйада мәшһур бир йердир… О, бизим бөйүк сәрвәтимиздир. Ҝәмигайа дашларында Гобустан гайаларындакы кими рәмзләр вар. Орада инсанын гойдуғу изләр вар. Бу, бизим, Азәрбайҹанын, онун айрылмаз һиссәси олан Нахчыванын тарихидир. Бунларла мәшғул олмаг лазымдыр.

ҺЕЈДӘР ӘЛИЈЕВ,
Азәрбайҹан халгынын үмуммилли лидери.

Азәрбайҹан Республикасынын Президенти Һейдәр Әлийевин 2002 — ҹи ил 12 августда
Азәрбайҹан МЕА Нахчыван Бөлмәсинин йарадылмасына һәср едилмиш мушавирәдәки НИТГИНДӘН

Азәрбайҹан еле бир өлкәдир ки, онун чох гәдим тарихи вар. Бизим тарихчиләр ХХ әсрдә чох ишләр ҝөрүбләр. Анҹаг мән ҹәсарәтлә дейә биләрәм ки, Азәрбайҹанын, халгын, үмумиййәтлә, бу торпағын, өлкәнин тарихи, лазымы сәвиййәдә өйрәнилмәйиб, тәдгиг олунмайыбдыр. Бу саһәдә чох бөйүк ишләр ҝөрүлмәлидир. Бунунла ону демәк истәйирәм ки, Азәрбайҹан надир бир өлкәдир, надир бир әразидир, бәшәр тарихиндә Азәрбайҹан бир әрази кими, бир өлкә кими вә Азәрбайҹан халгы бир халг кими бөйүк тарихи просесләрин иштиракчысы олубдур.

Биз инди, мүстәгил Азәрбайҹанда өзүмүз өлкәмизин, торпағымызын саһиби олдуғумуз һалда ҝәрәк бу гәдим, чох зәнҝин тарихимизи арашдырыб мейдана чыхараг, һәм дә дүнйайа ҝөстәрәк ки, Азәрбайҹан халгынын көкү һардандыр, тарихи нәдир вә Азәрбайҹан бир өлкә кими бәшәр тарихиндә һансы йери тутур. Анҹаг биз индийә гәдәр буну ҝөстәрә билмәмишик.

Азәрбайҹан һаггында фикирләрими сизә чатдырараг, демәк истәйирәм ки, бу бахымдан Нахчыван хүсуси йер тутур. Нахчыванын гәдим, зәнҝин тарихи Азәрбайҹан тарихинин чох парлаг сәһифәләриндәндир. Әҝәр Азәрбайҹанын тарихи һаггында, үмумиййәтлә, бир чох ишләр ҝөрүлүбсә, Нахчыванын тарихи һаггында, гәдим тарихи һаггында вә Нахчыванын бир дийар кими өйрәнилмәси һәм тәбиәтинин, һәм адәт-әнәнәләринин, етнографийасынын өйрәнилмәси барәдә чох аз иш ҝөрүлүбдүр.

Бизим инсанларда чох пассивлик олубдур, амма мән истәйирәм ки, даһа бу пассивлик олмасын. Инди һеч кәс, һеч нәдән горхмасын. Белә шейләрдән өтрү һеч кәси ҹәзаландырмаг мүмкүн дейилдир. Һеч кәс мүстәгил Азәрбайҹанын ишинә гарыша билмәз. Мән дә Азәрбайҹан Президенти кими Сизә вә бүтүн әһалимизә, бүтүн алимләримизә, зийалыларымыза билдирмәк истәйирәм ки, Азәрбайанын, онун халгынын тарихини, мәдәниййәтини, кечмишини дүрүст, әсаслы шәкилдә сүбут едән һәр бир әсәр бәйәниләҹәкдир. Бу барәдә һеч кәсә нә милләтчи дамғасы вурулаҹаг, нә дә кимсә ҝүнаһландырылаҹагдыр. Бунунла бир даһа билдирмәк истәйирәм ки, инди, мүстәгил дөвләт шәраитиндә бизим алимләримизин бөйүк имканлары вар. Амма алимләримиз ҝәрәк кечмиш совет системиндә чалышдыглары иш үслубундан узаглашсынлар.

Ҝәрәк о пассивликдән әл чәксинләр, бәзиләри ҝәрәк «йухудан айылсынлар». Чүнки әҝәр бизим милләтимизин кечмишини, тарихини, мәдәниййәтини, онун мәнлийини бизим алимләримиз, зийалыларымыз тәдгиг етмәсәләр, халгымыза, дүнйайа ҝөстәрмәсәләр, сүбут етмәсәләр, бәс буну ким едәҹәкдир?

Азәрбайҹан Милли Елмләр Академийасы Нахчыван бөлмәсинин «Хәбәрләр«и, 2005, №1, 154 сәһ.