Page 238 - Vahid Rzayev

236

adlandırıblar.
O dövr, Astronomiya ilə yanaşı, riyaziyyat, həndəsə elmlərini daha dəqiq, bilmək
üçün, indiki dillə desək, “vurma cədvəlini”, ixtira etmişdilər.
O, vurma cədvəli, ardıcıllıqlarını təkminləşdirərək, doqquzluq sistemini, Günəş
təqvimini, (bax Günəş təqvumi), tərtib etmişdilər.

Bütün sahələrdə, bütün arxitektura layihələşdirmələrində onları, Günəş təqviminə,
istinadən və uyğun olaraq, tərtib edirdilər.
Yer üzündə, fəsilləri müşahidə edərək onları, dörd ardıcıllığa, bölərək, hər İlin
başlanğıcını Qoç Bürcündən (indiki təqvimlə Mart ayı), başlayaraq, Yazın gəlməsi,
ilin başlanması, torpağın istinməsi, həyatın canlanması kimi, sevunclə bayram,
edirdilər!
Qamlar, hər fəslin, 21-22 tarixi keçid arası, hesabatlarını dəqiq bildiklərindən, o
fəsillər arasına, “Doqquzuncu günü”, tamamlananda, Günəşdə, yaradıcı İşıq
şüalarının, aktivləşmə mərhələsini bilərək, hər fəslin başlanğıcından, doqquzuncu
günündə, böyük şadlıqla, sevinclə fəslin yeniləşməsi, özünə yer tutması kimi, yad
edərdilər.
İndiki təqvimlə, (22 dekabr), Qış fəslinin başlanmasına, 22 + 9 gün, (böyük çillə, qırx
gün), hesabatı gəlməklə, o, Günü böyük sevinclə yad edərək, həmin gün, Çillə qarpızı,
kəsərdilər.
“Çillə qarpızı”, nədir?

O, bütün qarpızlardan yox, bir qarpız növünü, qışa saxlamaq üçün, yayda samanı,
böyük gözlü xəlbirlərdən keçirərək, (Cırtdanın, Divə dediyi, xəlbir), ancaq, xəlbirdə
qalan, iri samanı, günün altında qurudaraq, xüsusi ayrılmış yerlərdə, o, Qarpızları,
saman içərisində, Qışın o gününə kimi, qoruyub saxlayardılar.
Qarpız, şərti olaraq, Yer kürəsinin formasını, üstundəki xətləri isə, iki Qütb arası,
Şimal - Cənub Qütbünün, biri-birinə bağlanmasının, əyani göstəricisi kimi, əziz bir
bostan məhsulu kimi, çox dəyərli, bilirdilər.

Adətən, yeni ailə qurmuş gənclərə də, amma, Qız evindən, Oğlan evinə, həmin gün,
Çullə qarpızı, aparılardı.
Bütün ailələr, hər ailə, ayrı - ayrılıqda, həmin gecəni, qış qarpızı, Çillə qarpızı,
kəsməklə çox sevinclə, yad edərdilər.

Qarpızı, xüsüsi kəsmə üsulu var idi.

Yə'ni, Qarpızı, tən ortadan, (ekvator xətti), iki bərabər hissəyə bölməklə, sanki, iki
yarımkürəyə ayırmaqla, süfrəyə, (dəstərxan), qoyardılar.
Həmin gecə, (qış fəslinin başlanması, 22 + 9=31- gün hesabatı), bütün ailə üzvləri,
yığışardı bir yerə, yerdə süfrə açardılar, Çillə Qarpızını, qoyardılar süfrənin, ortasına
və deyilərdi ki, “bilmirik bu qarpızın içi nədir, kəsəndə bilərik ki, içi nədir”.